Beyond the obvious: Burası Türkiye: it’s Turkey

De film was bijna afgelopen toen de elektriciteit uitviel. Magali, mijn Franse huisgenootje, en haar Hongaarse vriend Kaszon stonden in de keuken in de pannen te roeren. Ze waren net thuisgekomen na een weekend Sofia, Bulgarije, en hadden spek en sterke drank mee teruggebracht. Nu moesten ze onder het schaarse licht van een waxinelichtje hun maaltje gaarkoken. Ik kon dankzij een volle batterij de laatste vijf minuten van Underground afkijken, en ben toen met een schaal waxinelichtjes naar m’n donkere kamer gegaan. Ik heb in principe nog drie uur de tijd voordat ook mijn laptop het begeeft. Gezien de vorige keren zal de stroomuitval niet langer dan een half uur duren, maar je weet het nooit. “Burası Türkiye, herșey mümkün" (het is Turkije, alles is mogelijk) zeggen de Turken zelf, en dat blijkt meer dan eens.

Kaas en köfte
Vanuit de woonkamer klinkt het getik van bestek op borden; de geur van versgebakken spek hangt in het huis. Aangezien moslims geen varken eten is er in Turkije geen spek te krijgen. Nu ik de geur ruik besef ik me hoezeer ik het mis. Maar ik heb m’n tanden al gepoetst, en Magali heeft vast meer meegebracht. Laatst nog zat de koelkast vol Franse kaas en wijn, die Kaszon tijdens zijn vakantie had geïmporteerd. Na alle zoutloze labne was de stinkende Camembert een godenspijs. De pasta met spek die ze zojuist hebben klaargemaakt moest het wel zonder kruiden doen, want door een lek in het dak vlak boven het gasfornuis waar ze naast stonden heb ik alles weg moeten gooien.

Alles op onze verdieping is stuk: de wasmachine, het toilet, de boiler. Maar in zekere zin geeft dat ons huisje ook wel een zekere charme.

Het heeft het hele weekend gegoten van de regen, en ons huisje driehoog heeft weer een van zijn vele gebreken getoond. De wasmachine is een wrak dat met stoelen moet worden ingebouwd voor we min of meer een was kunnen draaien. De houten kozijnen met dunne ruitjes laten alle kou en geluid door: vaak is het is alsof alles wijd openstaat. Het toilet spoelt niet goed door, en maakt vreemde hoge geluiden. En de boiler laat het minimaal een keer per week afweten. Vaak is een draai aan een paar willekeurige knoppen wel genoeg om hem weer aan de praat te krijgen, maar meer kunnen drie vrouwen ook niet doen.
Maar in zekere zin geeft dat alles de verdieping ook wel een zekere charme. Het is een hele comfortabele flat, met een geweldige entree, houten vloeren en deuren, een ruim balkon met prachtig uitzicht en een open keuken. En van al onze vrienden zitten we het meest centraal, wat betekent dat we elkaar meestal hier ontmoeten. Uitgaan in de stad begint bijna altijd hier thuis: we doen boodschappen, zetten muziek op, maken wraps met köfte of een pastaschotel klaar en drinken ondertussen een paar biertjes. Soms gaan we het huis niet eens uit.

Forse achterwerken
Dit weekend bedacht ik me wel erg veel tijd in mijn eigen vertrouwde buurtje door te brengen, en dus riep ik iedereen bijeen voor een willekeurige wandeltocht of 'Istanbul Safari' door de stad. We liepen door de sloppenwijken van Eyüp naar de heuvel waar de Franse dichter Pierelotti zijn gedichten schreef, en vanwaar je de bruggen van de Gouden Hoorn zien kunt: Galata, en Atatürk erachter. Het weer dreef ons en Turkse bedevaarders bijeen in de moskee: de mannen in de centrale hal, de vrouwen in een benauwd zaaltje waar het gebed door de luisprekers klonk.
Traditionele Turkse vrouwen doen me vaak aan vogeltjes denken: ze drommen verward bijeen, kirren in hoge stemmen de taal die ik me maar met moeite eigen kan maken en dragen allen een kleurige hoofddoek. Nu dringen zich een weg naar binnen, met mij ertussen, een witte sjaal om mijn hoofd en mijn felgekleurde sneakers in een plastic zak.
Vrouwen van alle leeftijden houden hun handen voor zich uit, alsof ze een grote kom vasthouden, en bukken zich een paar maal voorover op het tapijt. De forse achterwerken voor en naast me herinneren me eraan waarom ze ook weer apart moeten bidden. Een jongetje staat tegen zijn moeder aangedrukt; binnenkort zal hij hier niet meer binnen mogen.

Atatürk voerde een ingrijpend moderniseringsbeleid in Turkije. Maar nu worden internetsites als YouTube en Blogspot uit angst voor samenzwering geblokkeerd.

Gedirigeerde vooruitgang
Na het gebed pakten we een bus naar Topkapı, waar een oude stadsmuur naast de snelweg herrijst. Hier en daar wandelde een man tussen de brokstukken, de handen op de rug. Een zwerfhond had me opgemerkt en hinkte achter me aan; een lelijk knik in zijn rechter voorpoot. Behalve de muur leek de wijk niet zoveel te bieden te hebben, en we besloten op huis aan te gaan. De bus van Aksaray naar Taksim deed er erg lang over, want zoals altijd sta je in Istanbul in de file. Uiteindelijk stapten we uit op het lelijke Taksim plein, vanwaar Kemal Atatürk op zijn sokkel de vooruitgang dirigeert. Als hij het internet maar als een juist middel daarvoor kon aanprijzen, zou het heel wat sneller gaan. Youtube is lang geblokkeerd, en gisteren was blogspot aan de beurt. Mijn Duitse huisgenootje kan gelukkig haar verhalen voortzetten op een website die een verwijzing biedt, maar het is beangstigend hoe je plotseling zonder reden iets kan worden ontzegt. Als Turkije haar studenten maar eens werkelijk serieus zou nemen. Dan zou hier werkelijk alles mogelijk zijn.